رله شیشه ای

همانطور که می دانید امروزه، رله ها یکی از پرکاربردترین تجهیزات برق صنعتی هستند.

رله چیست

رله یک سوئیچ کنترل کننده الکترونیکی یا الکترومکانیکی می باشد که شامل تعدادی کنتاکت یا تیغه است و به منظور قطع و وصل یک جریان بزرگ توسط یک جریان کوچکتر یا کنترل چند مدار با یک سیگنال ورودی مورد استفاده قرار میگیرد.
 

رله ها در انواع مختلفی از قبیل رله کنترل فاز، رله کنترل بار، رله اضافه جریان، رله شیشه ای، رله شنت و ... تولید می شوند که هر کدام از آنها ویژگی ها و کاربرد خاص خود را دارند.
در این مطلب آموزشی قصد داریم بطور مفصل به معرفی و بررسی یکی از پر کاربرد ترین انواع رله، یعنی رله شیشه ای بپردازیم.

رله شیشه ای چیست

رله شیشه ای یک نوع رله الکترومکانیکی می باشد که ساختمانی شبیه به کنتاکتور دارد، زیرا در رله الکترومکانیکی نیز از خاصیت مغناطیسی جهت باز و بسته شدن تعدادی پلاتین فرمان استفاده می شود. تفاوت عمده رله شیشه ای و کنتاکتور در این است که رله شیشه ای برای قطع و وصل بار های کوچک در مدار های فرمان استفاده می‌شود، به عبارت دیگر رله شیشه ای مستقیما برق اصلی را قطع و وصل نمی کند و عملکرد آن به این صورت است که با فرمانی که به بوبین رله شیشه ای داده می شود و کنتاکت هایی که باز و بسته می شوند، عمل دستور دادن به قسمت های متفاوت مدار کنترلی انجام می شود.

ولی کنتاکتور در کنترل تجهیزات قدرت اعم از الکتروموتور ها، بار‌های روشنایی، بانک‌ خازنی و ... مورد استفاده قرار میگیرد. ( نرخ جریان دائم برای اکثر کنتاکتور‌ها از ۹  آمپر تا چند صد آمپر می‌باشد.) رله SSR نیز جهت قطع و وصل مدارات با قدرت بالا مورد استفاده قرار می گیرد با این تفاوت که قطعه متحرکی درون خود ندارد و به جای آن از یک قطعه نیمه هادی جهت عملیات سوئیچینگ استفاده می کند.
 

از جمله موارد کاربرد رله شیشه ای می توان به استفاده به منظور افزایش تعداد پلاتین های نرمال باز و نرمال بسته، ایزوله سازی، افزایش ایمنی و ... در مدارهای فرمان اشاره کرد.
رله شیشه ای معمولا دارای بدنه شفافی می باشد و اجزای داخلی آن قابل مشاهده هستند. این رله با نام های رله صنعتی، رله الکترومکانیکی، رله کمکی و رله فرمان نیز شناخته می شود.

ساختمان داخلی رله شیشه ای

ساختمان داخلی رله فرمان (رله شیشه ای) از دو بخش کلی که عبارتند از هسته سیم پیچی شده که با نام های بوبین یا کویل نیز شناخته می شود و کنتاکت های رله شیشه ای تشکیل شده است.
نحوه عملکرد رله صنعتی (رله شیشه ای) به این صورت است که با اعمال ولتاژ به دو سر هسته سیم پیچی شده، هسته به آهنربا تبدیل می شود، و این آهنربا وضعیت کنتاکت را تغییر می دهد. که منجر به قطع و وصل مدار می شود.
کنتاکت های رله شیشه ای از سه مدل تیغه تشکیل شده اند که این تیغه ها عبارتند از:

1. تیغه مشترک (COM)

2. این تیغه محل وصل سیم برق ورودی مشترک می باشد. 
3.  

4. تیغه های NO 

5. تیغه های Normaly Open یا بطور مختصر NO، محل نصب سیم های خروجی مدار هستند. این تیغه هادر حالت عادی باز هستند و در صورتی که بوبین رله شیشه ای برق دار باشد بسته می شوند.
6.  

7. تیغه های NC 

8. تیغه های Normaly Close ، محل نصب سیم های خروجی مدار فرمان می باشند. این تیغه ها در حالت عادی بسته هستند و اگر بوبین رله شیشه ای برقدار باشد این کنتاکت ها باز می شوند.

رله شیشه ای (رله کمکی) با یک فرمان کنترلی می تواند بیش از یک سری کنتاکت را قطع و وصل کند. بنابراین هرگاه لازم باشد با یک فرمان کنترلی ارتباط  الکتریکی بین دو یا چند نقطه را برقرار کنیم از رله فرمان استفاده می کنیم.
نکته قابل توجه درباره رله شیشه ای این است که ولتاژ و جریانی که رله شیشه ای در کنتاکتش قطع و وصل می کند می تواند کاملا متفاوت با ولتاژ و جریانی باشد که در بوبین رله وجود دارد. در واقع قسمت بوبین و کنتاکت هیچ  ارتباط الکتریکی با هم ندارد و کاملا نسبت به هم ایزوله هستند.

نحوه نصب رله شیشه ای

رله شیشه ای بطور مستقیم به سیم های ورودی متصل نمی شود و برای نصب آن حتما باید از سوکت یا پایه مخصوص به آن که متناسب با تعداد پایه رله شیشه ای مورد نظر است، استفاده شود. پایه رله شیشه ای قابل نصب بر روی ریل به منظور قرار گیری در تابلو برق می باشد.
 

کنتاکت های مختلف رله شیشه ای، هرکدام دارای یک شماره هستند که این شماره ها و نقشه ی ترسیم شده بر روی رله شیشه ای به منظور شناسایی پایه های مختلف رله شیشه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

نحوه تست رله شیشه ای

به عنوان ساده ترین روش تست رله شیشه ای می توان طبق ولتاژ کاری رله شیشه ای مورد نظر، به قسمت بوبین رله، ولتاژ اعمال کرد. در این حالت اگر صدای جابجا شدن کنتاکت ها را شنیدید، رله شیشه ای سالم است. 
تست رله شیشه ای با استفاده از اهم متر نیز انجام می شود. به منظور تست سالم بودن بوبین رله شیشه ای با استفاده از اهم متر مقاومت پایه های بوبین را بسنجید که این مقدار نباید صفر یا بینهایت باشد.
پس از تست سالم بودن بوبین رله شیشه ای، پروب های اهم متر را بر روی پایه های کنتاکت باز و مشترک قرار می دهیم. در صورت سالم بودن رله شیشه ای، اهم متر مقدار بی نهایت را نشان میدهد.
سپس پروب های اهم متر را روی پایه های بسته و مشترک قرار می دهیم (رله شیشه ای باید برای این تست دارای پایه های بسته باشد) اهم متر باید مقدار صفر را نشان دهد.
به منظور بررسی اتصال از صدای بازر مولتی متر نیز میتوان استفاده کرد.

انواع رله شیشه ای

این رله صنعتی (رله شیشه ای) از نظر ولتاژ بوبین و تعداد پلاتین ها در مدل های مختلفی تولید می شود. که انتخاب هرکدام به پارامترهای مدار مورد نظر و تعداد کنتاکت های مورد نیاز، بستگی دارد. که در هنگام خرید باید به آنها توجه کرد.
 

همچنین از نظر نوع پایه نیز می توان رله شیشه ای را در مدل های قابل نصب روی بردهای الکترونیک، رله برد و قابل نصب روی سوکت خریداری کرد.

مشخصات فنی رله شیشه ای

همانطور که گفته شد در هنگام انتخاب رله شیشه ای (رله کمکی) پارامترهایی وجود دارد که توجه به آنها حائز اهمیت است. این مشخصات فنی بر روی بدنه رله نوشته شده است و به راحتی قابل مشاهده است که در این بخش قصد داریم به معرفی آنها بپردازیم. بطور کلی رله شیشه ای براساس چهار پارامتر در انواع مختلفی طراحی و تولید می شود:

1. نوع ولتاژ تحریک رله شیشه ای

2. منظور از ولتاژ تحریک رله شیشه ای، ولتاژ مناسب برای تغذیه بوبین آن می باشد که این ولتاژ می تواند  AC  یا DC باشد. (کنتاکت های رله شیشه ای قابل اتصال به هر دو نوع ولتاژ AC و DC هستند)
3.  

4. سطح ولتاژ تحریک بوبین رله شیشه ای

5. میزان ولتاژ تغذیه بوبین رله شیشه ای می تواند رنج های مختلفی از قبیل 5، 24، 48، 110و 220 ولت داشته باشد. که از جمله پرکاربردترین آنها می توان رله شیشه ای 220 ولت را نام برد.
6.  

7. تعداد کنتاکت های رله شیشه ای

8. رله شیشه ای با توجه به تعداد کنتاکت های آن نیز در انواع مختلفی از قبیل دو، سه، چهار کنتاکت تولید می شود. که بدین ترتیب تعداد پایه های رله شیشه ای در انواع 8 ، 11 و 14 پایه می باشد.
9.  

10. جریان رله

11. از دیگر پارامترهای حائز اهمیت در هنگام خرید رله شیشه ای، جریان قابل تحمل کنتاکت های رله شیشه ای می باشد. به عبارت دیگر حداکثر جریانی که می تواند از کنتاکت های رله کمکی (رله شیشه ای) عبور کند. این جریان می تواند 5، 6، 8، 10، 12 و 25 آمپر باشد. 
12. البته به این نکته توجه کنید که مقدار جریان اعلام‌شده توسط سازنده، مربوط به بارهای اهمی می باشد و در صورت اتصال بارهای سلفی یا خازنی نظیر انواع شیرهای برقی، ترمزها، لامپ‌های LED و نظایر آن‌ها، این جریان بسیار کمتر خواهد شد.

ویژگی های رله شیشه ای

ابعاد کوچک رله شیشه ای از جمله ویژگی های آن است که سبب اشغال فضای کمتر می شود. سرعت عمل بالا، طول عمر زیاد و تولید صدای کم در هنگام تغییر حالت کنتاکت ها، نیز از دیگر ویژگی های رله شیشه ای می باشد. در کنار همه این ویژگی ها، پایین بودن قیمت رله شیشه ای دلیلی دیگر بر محبوبیت این رله صنعتی در بازار فروش می باشد.

کاربرد رله شیشه ای

یکی از موارد کاربرد رله شیشه ای به عنوان یک رله کمکی، نقش واسطه به منظور ایزوله‌کردن مدار در تابلوهای برق می باشد. همچنین می توان از آن در مداراتی که به تعداد کنتاکت های فرمان بیشتری نیاز دارد، به عنوان مثال در مدار آسانسور (به علت پیچیدگی و نیاز به کنتاکت های بیشتر) استفاده کرد. از دیگر موارد کاربرد رله شیشه ای می توان به توانایی فراهم کردن دستورات منطقی مختلف مانند AND ، NOT ، OR به منظور کنترل متوالی تجهیزات و ماشین‌آلات مختلف کارخانه و اتصال ایمنی تجهیزات اشاره کرد.

قیمت رله شیشه ای

قیمت رله شیشه ای با توجه به تعداد کنتاکت ها، ولتاژ کاری و سایر پارامترهای رله شیشه ای متغییر می باشد اما همچنان با وجود همه ویژگی هایی که ذکر شد، قیمت رله شیشه ای در مقایسه با سایر رله های موجود در بازار بسیار مناسب و مقرون به صرفه است.
 

معرفی برند رله شیشه ای

در حال حاضر برندهای متنوعی در زمینه تولید انواع رله از جمله رله شیشه ای، فعالیت می کنند که قصد داریم در این بخش به معرفی چند برند شناخته شده در بازار بپردازیم.

1. رله شیشه ای فیندر

2. رله شیشه ای فیندر محصول کشور ایتالیا می باشد، قدمت این شرکت به بیش از 65 سال میرسد اما فقط چند سالی است که در بازار ایران فعالیت دارد. این شرکت دارای بسیاری از گواهینامه های تایید کیفیت و سطح اطمینان می باشد. رله شیشه ای فیندر نسبت به دیگر برندهای تولید کننده در بازار از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
3. کیفیت بسیار بالای تولید، طول عمر زیاد، عملکرد قابل اطمینان و همچنین گستردگی محصولات فیندر در کنار قیمت مناسب رله شیشه ای فیندر از جمله ویژگی های محصولات فیندر است.